Göç Türküleri: Yunanistan Mübadilleri Örneği Mehmet SÖYLEMEZ

[eyuphuseyin]

Göç Türküleri: Yunanistan Mübadilleri Örneği

Songs of Immigration: A Sample of Greece Migrants


Mehmet SÖYLEMEZ
Dr. Öğretim Üyesi, Gaziantep Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı, Temel Bilimler Bölümü
Assistant Professor, Gaziantep University, State Conservatory of Turkish Music
msoylemez@gantep.edu.tr
Orcid ID: https://orcid.org/0000-0002-4117-8257

Makale Bilgisi / Article Information

Makale Türü / Article Type : Araştırma Makalesi / Research Article
Geliş Tarihi / Received : 05.04.2019 Kabul Tarihi / Accepted : 27.10.2019 Yayın Tarihi / Published : 04.11.2019
Yayın Sezonu : Ekim-Kasım-Aralık
Pub Date Season : October-November-December

Atıf/Cite as: SÖYLEMEZ, M. (2019). Göç Türküleri: Yunanistan Mübadilleri Örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8 (4), 2545-2563. Retrieved from http://www.itobiad.com/tr/issue/49747/550100
İntihal /Plagiarism: Bu makale, en az iki hakem tarafından incelenmiş ve intihal içermediği teyit edilmiştir. / This article has been reviewed by at least two referees and confirmed to include no plagiarism. http://www.itobiad.com/
Copyright © Published by Mustafa YİČİTOČLU Since 2012- Karabuk University, Faculty of Theology, Karabuk, 78050 Turkey. All rights reserved.

[eyuphuseyin]

]Göç Türküleri: Yunanistan Mübadilleri Örneği
Öz
1923 yılında Türkiye ve Yunanistan arasındaki Mübadele Antlaşmasına kadar Anadolu’nun farklı bölgelerinde yaşamış olan Hıristiyan Ortodokslar hayatlarının pek çok alanında Türkçe kullanmışlardır. Kullanmış oldukları Türkçeyi sadece komşuları ile iletişim için değil aynı zamanda çeşitli geleneksel tören ve özel günlerde de (dini ritüeller, evlilik törenleri, ninniler, vb.) kullanmaları Ortodokslar arasında zengin bir Türkçe sözlü geleneğin doğmasını sağlamıştır. Zorunlu göçleri sırasında maddi anlamda yanlarında çok fazla bir şey götürme sansı olmayan mübadiller, kültür ve kimliklerini yeni yaşayacakları yerlere taşımışlardır. Yeni topraklara uyum noktasında yaşadıkları sorunlar, onların şarkı ve türkülerine de yansımıştır. Belleklerin de getirdikleri türkülerin yanında yeni vatanlarındaki sorunlar ve eski vatanlarına duydukları hasreti içeren yeni türküler söylemeye başlamışlardır. Ağıt şeklinde olan bu eserler göç sorunları, özlem ve hayıflanma gibi duyguları içeriyordu. Bu bağlamda çalışma içerisinde özel arşivlerde ve alan çalışmalarında kayıt edilmiş olan “Mübadele Türküleri” veya “Mübadele Ağıtları” adı verilen türküler ele alınmıştır. Yunanistan’daki mübadil köylerinde ve özel arşivlerde karşılaşılan bu eserler, notaya alınırken, mübadelenin Yunan tarafındaki etkilerinin sözlü kültür ve müzik kültürü üzerindeki etkilerinin anlaşılması, bu türküler üzerinden değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Yunanistan, Müzik, Halk Müziği, Türkü, Göç

Songs of Immigration: A Sample of Greece Migrants
Abstract
Until the Population Exchange Agreement between Turkey and Greece in 1923, the Christian Orthodox people who lived in different regions of Anatolia spoke Turkish in many areas of their lives. They used the Turkish language not only to communicate with their neighbors, but also in their traditional ceremonies and special occasions (such as religious rituals, marriage ceremonies, lullabies), which had led to the rise of a very rich Turkish oral tradition among the Orthodox. The migrants who had no chance to take many things with them during their forced immigration process took their cultures and identities to their new country. The problems that they faced in adapting to the new lands were reflected in their songs and ballads. In addition to the folk songs brought by their memory, they started to sing new songs about the problems in their new homeland and their longing for their former homeland. These works which were in the form of requiems included immigration problems and emotions such as longing and wailing. In this context, the study discusses ballads called "Exchange Ballads” or “Exchange Requiems", which were recorded in private archives and field studies. While composing these works which were encountered in exchange villages in Greece and in private archives, the comprehension of the Greek effects of the exchange on verbal culture and music culture was evaluated on the basis of these ballads.

Keywords: Greece, Music, Folk Music, Ballad, Immigration

[eyuphuseyin]

Giriş

“Mc Gregor’a göre kültür, bir ürün değil bir süreçtir. Devam eden bir eylemdir. Onunla, belirli insanlar, belirli zamanlarda yaşamlarının anlamını kavramaya ve yaşamlarını bir düzene sokmaya çalışırlar” (Kaplan, 2013, s. 22). Göç, kültür ve kültüre bağlı kavramları etkileyen önemli faktörlerden birisidir.

Bruno Nettl’a göre göçün kültürel anlamda etkileri olurken müzikte de bazı sonuçlar doğuracaktır. Eski formların fonksiyonları değişirken yeni mekânlarda korunması; karma, melez ve bağdaştırıcı müzik şekillerinin gelişimi, etnik, ulusal ve kimliklerin değişimi ve daha fazlası” (Nettl, 2005, s. 335-336).

Göç edilen yerlerden getirilen kültürel unsurlar ve yerleşilen topraklardaki kültür unsurları bir araya gelerek artık farklı bir kültür olgusu oluşturur. Yerleşilen topraklara uyum sağlama aşaması genellikle o bölgenin geleneklerini öğrenmekle başlar. Kültürel olarak bu tip bir uyumun sağlanması ise yıllar sürebilen, Mc Gregor’un belirtmiş olduğu gibi bir “süreç” tir. Bu öğrenme sürecinin başlaması için de önemli etkenlerden bir tanesi dildir.

Hiç birimiz, sanki daha önceki tarihimizi, tümüyle terk edip öyle kolayca başka birini seçebilirmişiz gibi farklı bir dil seçemeyiz. Daha önceki bilgi, dil ve kimlik anlayışımızı bize özgü mirasımızı, öykümüzden öyle silip atamayız, üzerini karalayamayız. Miras olarak devraldığımız şeyler kültür, tarih, dil, gelenek, kimlik duygusu imha edilemez ama parçalanır sorgulamaya açılır, yeniden yazılır ve yeni bir yöne sokulur. Dilimizin ve kimliklerimizin unsurları ve ilişkileri, ne yeni ve daha eleştirel bir uyumlu bütünde yeniden bir araya getirilebilir, ne de terk edilip reddedilebilir” (Chambers, 2014, s. 43).

[eyuphuseyin]

1923 yılında başlayıp yaklaşık dört yıl süren Türkiye ve Yunanistan arasındaki nüfus değişimi maddi anlamda belli bir süre ile ifade edilse de mübadelenin siyasi ve kültürel etkileri Türkiye’de ve Yunanistan’daki tarafları tarafından bugün dahi hissedilmektedir. Bu zorunlu göç halini yani mübadeleyi ve toplumlar üzerindeki yansımalarını okumanın bir diğer yolu da sözlü kültür ögeleridir.

Herhangi bir olay veya yerle ilgili olarak tarihî bilgiye yalnızca resmî tarih yazıcıları tarafından tutulan kayıtlar vasıtasıyla ulaşılmaz. Söz konusu odaklarca tutulan kayıtlar farklı nedenlerden dolayı yanlı olabilir, eksik olabilir veya olayların bütün cephelerini ortaya koyabilecek nitelikte olmayabilir. Bu noktada bir olay veya yerle ilgili kapsamlı tarihî bilgiye ulaşabilmek için resmî tarih yazıcılığının kural ve yöntemlerinin yanı sıra edebiyat malzemelerinden ve genel olarak o bölgeye ait sözlü kültür ürünlerinden de faydalanılabilir. (Fidan, 2011, s. 146)

Mübadele ile ilgili yapılmış olan çalışmalar genelde mübadelenin tarihi tarafını incelerken mübadelenin sözlü kültüre ve müzik kültürüne etkilerini inceleyen bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmada, mübadelenin Yunanistan tarafında ki etkileri ve bunun sözlü kültür geleneği ile müzik geleneği üzerindeki etkilerinin neler olduğu sözlü kültür geleneği üzerinden değerlendirilecektir. Hâlihazırda mübadillerin ve onların çocuk veya torunlarının hafızalarında mübadelenin müzikal anlamda nasıl ifade edildiği ise mübadeleyi anlatan türküler üzerinden tespit edilecektir. Alan çalışması ve arşiv taramasına dayalı bu çalışmada Türkçe konuşan mübadiller ile yapılan görüşmeler ile arşiv kayıtları temel alınmıştır. Bu bağlamda mübadeleyi konu alan dört tane türkü tespit edilmiş ve notaya alınmıştır. Melodik ve müzikal anlamda birbirinden farklılıklar gösteren bu eserler, ritmik farklılıkları, eserlerin ezgi yapıları, icra farklılıkları, icra mekânları, icrayı yapan kişilerin farklılıkları ve türkülerde kullanılan Türkçe incelenmiştir. Böylece Anadolu’nun farklı yerlerinden gelen mübadilleri yaşadıkları ortak bir sorun olan mübadelenin müzik üzerinden nasıl olduğu gösterilmeye çalışılmıştır.

Mübadele Nedir?

Türkiye ve Yunanistan arasında gerçekleşen anlaşma gereğince “Yunanistan’dan 350.000 Müslüman, Türkiye’den 1.200.000 Rum Ortodoks göç etti” (Balta & Alpan, 2016, s. 15). Genel olarak Türk tarafında mübadele

[eyuphuseyin]

ifade edilen bu olay Yunan tarafında1 ise “andayi” olarak ifade edilmiştir.
(Tevfik, 2014, s. 43).
Arapça bir kelime olan “sözlükte “bir şeyin diğeriyle değiştirilmesi” anlamındaki mübâdele kelimesi Osmanlılar’da kavram olarak çeşitli mânalara gelir. XIX. yüzyılda ekonomide kullanılan kavramların Türkçeye ve diğer Doğu dillerine çevrilmesini, yani mal değişimi ve değer değişimini ifade ettiği gibi özellikle Osmanlı ve Avrupalı güçler arasında yapılan Karlofça ve Pasarofça gibi antlaşmalardan sonra görüldüğü üzere daha düzenli ve resmî durumlarda gerçekleştirilen, savaş esirlerinin ve Osmanlı Devleti ile diğer ülkeler arasındaki elçilerin karşılıklı değişimi için de kullanılır (Ortaylı, 2006, s. 424- 425).

Bu duruma tâbî olan insanlar için ise mübadil kelimesi kullanılmaktadır. TDK2 (Türk Dil Kurumu Resmi Sayfası, 2019) Sözlüğünde bu kelimenin anlamı olarak “Başkasının yerine getirilmiş, mübadele edilmiş” anlamları karşımıza çıkmaktadır. Alan araştırmaları sırasında görüşülen Türkçe konuşan Karadeniz ve İç Anadolu Rumlarının hemen hepsi kendilerini muhacir “μουχατζηρ” olarak tanımlarken atalarının yaşadıkları zorunlu göç olayını mübadele kelimesi ile tanımlamışlardır. Zaten bütün sorunlarını dile getirirken de sürekli bu kelimeyi kullanmışlardır. Yanya’nın Neokeiseria köyünde görüşülen Kayseri Karacaören kökenli Sipuru Lazaru (d.1950) “Bizim muhacirler çok çekmişler. Yalın ayak dolaşmışlar bir ekmek için, muhacirlik Yunan’da çok zor imiş” tarzında ifadeleriyle bu kelimenin


1 Alan araştırmalarında görüşülen Neokeseria köyünde Anastasia Tolia ve Lazaru Sipuru, bu durumu mübadele ve muhacirlik olarak tanımlamışlardır. Bunun yanında gidilen Kozani ilçesi Vathilakos ve Petrana köylerinde, Yaniçça Pella’da veya Atina’da görüşülen Anadolu’dan göç eden Türkçe konuşan Rumlar bu durumu “Muhacirlik” veya “mübadele” olarak tanımlamışlardır. Bu konuyu anlatmış olan şiirler Evangalia Balta ve Aytek Soner Alpan tarafından hazırlanmış olan “Muhacirname” kitabında ele alınmıştır. Buradaki şiirlerde insanlar kendilerini genelde muhacir olarak tanımlamışlardır. (s.34, 46, 50, 54, 58, 63, 66, 74, 78, 82, 86, 90, 94, 98, 102, 106, 110, 126, 130,) Sadece bir şiirde Yunanca olan “Antallagi” kelimesi kullanılmıştır. (s.38) Niğde- Yeşilburç’da yaşayan mübadiller gelmiş oldukları bölgelerin Yunancasını kullanarak çeşitli türküler yakmışlardır. Bu Yunanca şiirlerden birisinin adı “Andalayi” (ανταλλαγή)1 yani mübadeledir. (Kuzucu, 2015, s. 126)
2 Türk Dil Kurumu

[eyuphuseyin]

neredeyse Anadolu’dan gelen her Rum tarafından kendilerini ifade etmek
için kullanıldığını dile getirmiştir.
Yunanistan’a olan göç süreci yaklaşık dört yıl boyunca devam etmiştir. “Mübadele 1923’den 1927’e dek sürdü. Giden Rumların yüzde sekseni Anadolu’dan yüzde yirmisi ise Trakya’dandı” (İbar, 2011, s. 91). Göç daha başlangıcında büyük sorunlarla başlamıştır. İç Anadolu’dan giden Rumlar büyük çoğunlukla Mersin’e geliyorlar oradan da çeşitli işlemlere tabi tutulduktan sonra gemilerle gidecekleri yerlere götürülüyorlardı. Görüşülen mübadiller “gemilerde pek çok insanın öldüğü ve ölülerin hastalık yayma endişesi ile denize atıldığını söylemişlerdir” (Anastasia Antonio, Sipuru Lazaru). Sorunlu bir şekilde başlamış olan mübadele sonrasında gidilen yerlerde de yeni sorunları peşi sıra getirmiştir. “1923 Nüfus Mübadele’siyle Yunanistan’a göç eden Rumların da adaptasyon sürecinde kültürel farklılıklarının yerli halkın ortak değerleriyle çatışma unsuru haline geldiği, mübadil, toplum ve millî ideoloji üçgeninde bazı tezatlıklar ve anlaşmazlıklar yaşandığı görülmektedir. Dil ve kültür ekseninde gelişen entegrasyon politikaları içerisinde, Anadolulu olmanın getirdiği uyum sorunları bir yana, toplumsal baskıyı hisseden topluluğun özellikle ana dili Türkçe olan Rumlar olduğu anlaşılmaktadır” (Doğan & Karahasanoğlu, 2017, s. 123). Göç eden Anadolulu Ortodoksların ekonomik sorunlardan sonraki en büyük problemleri yerli halk ve Yunan devlet görevlileri ile olan dil sorunuydu. Okullarda eğitim için “Muhafazakârlar, eski Yunanca (katharevousa) ile pek çok benzerliği olan, inşa edilmiş, saflaştırılmış bir Yunan dili biçimini savunurken, liberaller, her eğitim düzeyinde bir ifade aracı olarak yerel, modern bir dil (demotiki) önerdiler” (Faas, 2011, s. 164). Bu iki dil’in Türkçe ile olan farklılığı sorunlara yol açmıştır. Yanya’da yaşayan Kayseri Karacaören kökenli ikinci kuşak mübadil olan Anastasya Tolia (d.1941) ve Merzifon kökenli Yorgo Papayorgio (d.1928) “Daskaller, hocalar (öğretmenler) okullarda bize kızıyorlardı, ellerimize vuruyorlardı. Türkçe konuşmayalım diye ben nasıl konuşmuyayım dedem, nenem, anam hiç Rumca bilmiyor, babam da az biliyordu ben nasıl konuşmayım” şeklinde serzenişte bulunarak Türkçenin günlük hayatlarının bir parçası olduğunu anlaşılır bir Türkçe ile ifade etmiştir. Kozani Vathilakos ve Gümülcine (Komotini) Askities köylerinde ise Pontuslular ve Kapadokyalılar aynı köylere yerleştirilmiştir. Hem resmî Yunancanın bilinmeyişi hem de diller arasındaki diyalektik farklılıklarından dolayı gelen birinci ve ikinci kuşak mübadiller tarafından Türkçe’nin aktif bir şekilde kullanıldığı alan araştırmaları sırasında tespit edilmiştir.
Türkçe konuşulan köylerde Türkçe konuşulmanın yanında, Türkçe şiirler, türküler, şarkılar halk hikâyeleri3, bilmeceler, atasözleri, lakaplar, yemek isimleri (Örneğin Neakeseria’da yaşlı kadınlar kaşık dökmesi, mantı, kete gibi yemek isimlerini vermişlerdir. Askities’de Katina Farasapoluo tarafından yuvalama ve tatlı kete adını verdiği kurabiye yapılmıştır) yer


3 Faruk Çolak’ın Karamanlıca Halk Hikâyeleri adlı kitabında Karamanlıca olarak yazılmış Âşık Garip, Şah İsmail, Köroğlu ve Tayyarzâde adlı halk hikayeleri yer almaktadır. (Çolak, 2015)

[eyuphuseyin]

isimleri, dualar, fıkralar, nesnelerin isimleri ve doğum-ölüm gibi ritüelleri4 gibi çok geniş bir Türkçe kullanımı hala devam etmektedir.

Göç türküleri 1.png (90.15 KiB) 2545 kere görüntülendi

Resim 1. Amerikan Ulusal Arşivi, Anadolulu Hristiyan mülteciler taşınırken
(Morris., 2019)


Kapadokya Mübadillerinin Müziği

Anadolu’dan gelmiş olan mübadillerin yanlarında getirebildikleri kültür değerlerinden bir de müzik olmuştur. Türkçe konuşan Rumların müziği üzerinde Türkiye’de ilk duran kişilerden bir tanesi Mahmut R. Kösemihal’dir5. 1937 yılında yayımlanan Balkanlarda Musiki İlerleyişi adlı kitabında, Yunanistan’da Türkçe konuşan Rumların musiki derlemeleri hakkında bilgiler vermiş ve çeşitli notları aktarmıştır. Bunun yanında Osmanlı döneminde yazılmış olan Stavros Stavridis’in Anatol Türküleri Mecmuasında var olan yüz yirmi altı (Balta & Çokona, 2017) Türkçe sözlü eser ayrıntılı ve daha açık bir hale getirmektedir. Evangelia Balta ve Ari Çokona tarafından çalışılmış olan bu mecmuada bulunan türkülerin büyük çoğunluğuna benzer türküleri hala Türkiye’de bilinmekte ve söylenmektedir. Bu durumda bize aslında var olan müzikal hafızanın kolektif bir üretim olduğunu göstermektedir. “Mübadele yılına dek Anadolu’da birlikte yaşayan Türk ve Rum halklarının aynı kültürel ortamları paylaşmalarının sonucu olarak, sevinç ve acılarında ortak ezgiler

4 Saim Örnek “Karamanlı Mübadil Halk Kültürü Bağlamında Neokesaria Köyünde Geçiş Törenleri” 2015 YL Tezi
5 Türk mûsikisi eğitimcisi, araştırmacı, tarihçi ve yazar. 1940’lı yıllarda soyadını Gazimihal olarak değiştirmiştir. (Duygulu, 1996, s. 477)

[eyuphuseyin]

kullanmaları onların ortak kültürel değerleri paylaşmalarının kaçınılmaz sonucu olarak karşımıza çıkar. Bu bağlamda “Anadolu’dan göç etmiş Yunanlıların müziğinde Türk halk müziğinin etkilerini görmemek olanaksızdır” (Taranç, 2007, s. 128).
Anadolu’dan taşınan sözlü müzik geleneği Yunanistan’da da devam etmiştir. Yani Mikra Asyalılar’ da denilen Anadolu Rumları yine keder sevinç ve hüzünlerini ifade ederken Türkçe kullanmaya devam etmişlerdir. Örneğin Neokeiseri’ da yaşayan Kayseri kökenli mübadillerin atalarını koruyup kollayan onları çete baskınları veya eşkıyalar karşısında savunmuş olan kişilere yakılmış olan türküler tespit edilmiştir. Anastasia Papazoglou (d.1964) tarafından verilen bilgiye göre Kayseri’nin Musahacılı köyünden olduğu söylenen Abdullah isimli kişi için yakılmış olan “Abdullah Ağıtı” türküsü bu tip örneklerden birisidir. İkinci örnek ise insanları korumanın yanında göç kararı çıktıktan sonra, mübadiller köylerinden ayrılırken başlarına bir şey gelmesin diye Mersin limanına kadar onlara refakat edip gözeten İsmail isimli kişi için yakılmış olan “İzmail Ağa”6 türküsü bu türkülere örnek olarak kabul edilebilir. Bu iki insanın hikâyeleri köyün yaşlıları tarafından hâlâ bilinmekte ve anlatılmaktadır. Yaptıkları kahramanlıklar hayat şekilleri hatta yaşadıkları bazı hastalıklar gibi bu insanların hayatlarına dair çok az da olsa bilgi içeren sözlere de türkülerde tespit edilmiştir. Türkçe sözlü müzik sadece beşeri musikide değil aynı zamanda dini musikide de kullanılmıştır. “Oğlum7” isimli Hazreti Meryem’in ağzından Hazreti İsa’ya yakılmış olan mersiye türünde eserlerin varlığı var olan Türkçe hafızanın dini hayattaki yerini göstermesi açısından önemlidir.
Kurmuş oldukları dernekler ve bu derneklerin bağlı olduğu konfederasyonların düzenlemiş oldukları çeşitli etkinliklerde yan yana gelme şansı bulan Kapadokyalılar bu özel günlerde ata topraklarından gelen müzik ve dansları kullanmaktadırlar. Π.Ε.Κ.Σ. yani Πανελλήνια Ένωση Καππαδοκικών Σωματείων (Panhelenik Kapadokya Dernekleri Birliği) olarak adlandırılan “2008’de kurulan Panelinia Enosi Kappadokikon Somation (Kapadokya Derneklerinin Yunan Kültürü Birliği) kültür derneği 52 tane Kapadokyalı Derneği bünyesinde toplamaktadır” (Bruneau, 2015, s. 306). Bu tip dernekler tarafından organize edilen “Gavoustima” (Γαβουστιμα- Kavuşturma) adı verilen Kapadokyalıların her yıl düzenlemiş oldukları özel festivaller bulunmaktadır. Bunun yanında Yunanistan’da yeni yılın arkasından hemen her dernek tarafından yapılan ( “χοροσ και κοπη πιτασ”) khoros ke kopi pitas (Yılbaşından sonra yapılan bir nevi kermes) adı verilen geceler düzenlenmektedir. Eğer bu geceleri düzenlenyen Kapadokyalılar ise söylenen türkülerin hâlâ arasında Türkçe türküler


6 Kişisel Görüşme, Sipuru Lazaru, (d.1950) türkünün hikâyesini anlatmıştır. Kendi babasının İsmail Ağayı gördüğünü söylemiştir ve babası ile İsmail ağa arasında geçen bir anıyı aktarmıştır.
7 Bu eser Yunanistan Büyük Müzik Kütüphanesi’nin derleme çalışmalarında 1996 yılında Rodod ili, Kalithea Köyünde, Natalya İgili’den kayıt edilmiştir. Ağıt türündeki eserin ses kaydı olmakla birlikte notaya alınmamıştır. Yunanca adı `Μοιρολοι της μανας του Χριστου` Türkçe adı ise “Ah oğlum ah” (Ah oğlum ah/Gelin ağlayalım Hristos oğluma)

[eyuphuseyin]

bulunmaktadır.8 Bu gecelere de okunan türküler benzer olsalar da Yunanistan’ da her bölgede hemen her köyde sözler veya müzik değişmektedir. Yani Anadolu’da olduğu gibi Yunanistan’da da çoğu türkünün varyantları9 mevcuttur. Mübadillerin aynı illerde yaşamış olsalar dahi farklı köylerden gelişleri bu değişimlerim başlıca sebeplerindendir. Bunun yanında dağıtılmış oldukları bölgelerde yıllarca birbirleri ile iletişimleri olmadan yaşamaları ve unutulan Türkçe sözlerin yerine dağarcıklarında kalan yeni Türkçe kelimeleri eklemeleri türkülerin varyantlarının ortaya çıkışında etkin unsurlardır. Örneğin Pella’da yaşayan ve Kapadokya Kemanesi adı verilen çalgıyı çalan Aleksandros Yordanidis, “Şen Olasın Ürgüp” türküsünü söylerken “al kanlar içinde kaldın” şeklindeki sözleri “Almanlar içinde kaldın” olarak söylemiştir. Sözlerin anlamları sorulduğunda bu kısım için sözleri hatırlamadığı için bu şekilde defterine kayıt ettiğini söylemiştir.

8 Nekeiseria köy derneğinin 16.02.2019 yılında yaptığı bu tip bir geceye katıldım. Harman yeri, Konyalı ve Çoban isimli türkülerle kaşık ve diğer yöresel oyunlar oynandı. Gecede köyün yaşlılarından Stavroula Karadoniou (d.1938) def eşliğinde türküler söylemiştir. Geriye kalan az sayıda oyun ve halk ezgisi köyün bağlı olduğu Yanya ve civarına ait ezgilerle oynanan oyunlar ve söylenmiş olan yerel ezgilerdir.
9Varyant “(Fr., variantt) Bir metnin, bir notanın vs. çeşitli yazma (veya basma) nüshaları arasındaki farklar. (Öztuna, 2006, s. 474)
“Halk bilgisi yaratımlarının bir başka özeliği ise “eş metinler” ve “benzer metinler” (varyant/versiyon) halinde bulunmalarıdır. Sözlü yazılı veya görsel olarak nakletme sırasında ki bu nakletme bir metnin yeniden yaratılmasıdır, belli oranda değiştirme olur. (Ekici, 2008, s. 16)

[eyuphuseyin]

Mübadele Türküleri
Mübadele sonucunda geldikleri yeni yerlere uyum sorunu yaşayan göçmenler bu sıkıntılarını çeşitli yollarda dile getirmişlerdir. Yunanistan’da yayımladıkları gazete ve dergilerde10 bu sıkıntılar ile ilgili kayıtlara ulaşmak mümkündür. Yeni vatandaki sorunların ifade yollarından bir tanesi de müzik olmuştur. Yaşanılan sorunların ve özellikle göç sürecini ve bu sürecin sonuçlarını “Mübadele Türküleri”11 denilen türküler ile ifade etmişler. Yaşanılan olayların neticesinde mübadeleyi anlatan ve Mübadele Türküleri adı verilen bu türküler mübadillerin dağarcığında bugün de var olmakla birlikte üçüncü ve dördüncü kuşak mübadiller tarafından bilinmemektedir. Birinci kuşan ve ikinci kuşak mübadillerin mübadelenin başlangıcından, göç sürecine ve yerleştirilen yerlerde karşılaşılan sorunlara kadar mübadeleye ait ne sorun varsa bu türkülerde söylenmiştir. Mübadele türküleri, günümüzde Kapadokyalıların bulunduğu köyler arasında bilinse de sözler kısmen hatırlanmaktadır. Sadece bazı özel ve devlet arşivlerinde12 birinci kuşak mübadillerden yapılmış olan kayıtlarda bulunmaktadır. Araştırmacı- yazar ve kendisi de Kapadokyalı olan Thanasis Papanikolu bu türküleri seksenli yılların başından itibaren yaşayan ilk kuşak mübadillerden kayıt etmiştir. Türkülerin tamamı araştırmacı yazar Thanasis Papanikolau’nun arşivinde bulunmaktadır. Bu türküler Niğde-Çarıklı kökenli ve Misti kökenli Rumlar tarafından okunmuştur. Karaman bölgesinden gelseler de bu bölgede yaşayan her Ortodoks toplum kendisini Karamanlı olarak tanımlamamaktadır. Arşivini açan ve bu kayıtları temin etmemizi sağlayan Thanasis Papanikolau “Bu iki köyde Türkçenin yanında, Kapadokya Rumcası konuşan insanların var olduğu söylemiştir” Çarıklı’da söylenen Kapadokya Rumcası13 (Karalidis, 2005, s. 148-158) halk şarkılarının var olduğu bir kitap da mevcuttur. Niğde’den göç eden Rumlarla Yunanistan’da yapılan ilk derleme çalışmaları sırasında derlemecilerle mektuplaşan Gazimihal şu notları düşmüştür.
Kapadokya taraflarından gelenleri (ki o havaliyi bu eski adı ile anıyorlar) dört bölüme ayırarak inceliyorlar: şarkılar o kadar çok, çalışanlar ise azlık olduğu için şimdiye kadar yalnız iki semt, yani Nevşehir ile Faraşa, ve ikinci derecede Niğde şarkıları aranmış. Baştan başa

10 Evangelia Balta ve Aytek Soner Alpan tarafından hazırlanmış olan “Muhacirname, Karamanlı Mühacirler için Şiirin Sedası” adlı çalışmada bu sıkıntıların dile getirildiği şiirlere yer verilmiştir. Bu çalışma içerisinde Anadolu’dan gelen Karamanlıların “Prosfigiki Foni/ Muhacir Sedası gazetesinden derlenen 25 adet şiiri” içermektedir. (Balta & Alpan, 2016, s. 15)
11 Bu ifade Thanasis Papanikolu tarafından kullanılmıştır.
12 Genellikle özel arşivler birinci kuşak mübadillerin çocukları veya torunları tarafından alınmış ses ve görüntü kayıtlarıdır. Thanasis Papanikolau, Aleksandır Yordanidis, Anastasya Papazoglu gibi isimler bu arşivlerin sahipleridir. Bunun dışında en önemli kurum, Atina’da bulunan Küçük Asya Araştırmaları Merkezi’dir. (Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών)
13 Konstantinos Karalidis tarafından yazılmış olan 2005 yılında yayımlanmış olan “Tcαρικλι Νιγδιc Καππαδοκιαc” (Çarıklı Niğde Kapadokya) kitabında Çarıklı köyünden gelen mübadillerden derlemiş olduğu on bir Kapadokya Rumcası ile söylenen türkünün sözlerine yer vermiştir.