Göç Türküleri: Yunanistan Mübadilleri Örneği Mehmet SÖYLEMEZ

[eyuphuseyin]

Türkçe konuşur buldukları Kayseri Rumlarından hiçbir şey toplanmamış. Niğde’dekileri çok garip buluyorlar: bir iki kasabada gelen Ortodokslar Rumca da biliyor: bir iki kasabadan göçenler yalnız Türkçe konuşuyorlarmış; bir iki kasabada ise Rumca konuşulabiliyorsa da şarkıları Türkçe imiş: işte bu son tarza büsbütün şaşmışlar” (Kösemihal, 1937, s. 113).
Büyük bir çoğunluğunun Türkçe konuşmasına karşın Türkçe konuşmayanların bile Türkçe şarkı söylediği Niğdeli mübadillerin mübadelenin etkilerini anlattıkları türkülerinin neden Türkçe olduğunu anlatan önemli bilgilerden bir tanesi Kösemihal’in bu notudur.
Anadolu’da doğmuş olan kişilerden yapılmış kayıtlarda ki Türkçe çok yalın ve anlaşılabilir bir şekildedir. Türkülerin tamamı göçmen kadınlar14 tarafından söylenmiştir. Türkülerin hiç birisi bir çalgı eşliği ile okunmamıştır. Neakeseria ve Askites’deki alan araştırmalarında kadınların sadece vokal olarak türküleri söyledikleri, nadir olarak def ve tepsi kullandıkları tespit edilmiştir. Türkülerde günlük dildeki Türkçe’nin türkülerde de aynı şekilde var olduğu görülmektedir. Notaya alınmış olan dört türkünün ikisi uzun hava formatında iken ikisi kırık hava formatındadır. “Değirmenin yolu eteği taşı” ve “Evlerimiz birer birer sayıldı” türküleri sözleri itibarı ile birbirlerinin varyantları iken müzikal yapıları anlamında birbirlerinden farklıdırlar. “Haftadan haftaya gelir gazete” adlı türkünün aynı şekilde sözleri anlamında aynı fakat müzikal yapı anlamında farklı bir varyantı notaya alınmıştır. Eserler notaya alınırken karar sesleri La:440 olarak kabul edilmiş ve la üzerine göçürülerek notaya alınmıştır. Mehmet Söylemez tarafından notaya alınmış olan eserler, birinci kuşak mübadillerin torunları tarafından verilen bilgilere göre adına “muhabbet” veya “oturak” denilen toplu ortamların başlangıçlarında icra edilmiştir. Bu türküler, Anadolu’dan göç etmiş olan mübadillerin birbirlerinden bağımsız olarak ortak acılarını ifade etmek için kullanmış oldukları türkülerdir.






14 Türkçe sözlü türkü söyleme geleneği günümüzde de daha çok kadınlar tarafından yürütülmektedir. Dokuz ay süren Yunanistan’daki alan araştırmalarında erkeklerin birkaç istisna haricinde türküleri bilmedikleri yada sadece birkaç tane oyun havasını bildikleri tespit edilmiştir.

[eyuphuseyin]

GÖÇ TÜRKÜLERİ 2.jpg (183.96 KiB) 1437 kere görüntülendi

[eyuphuseyin]

GÖÇ TÜRKÜLERİ 2.jpg (183.96 KiB) 1435 kere görüntülendi

Türkü Niğde-Çarıklı ilinde doğmuş olan, Makrina Karalidi tarafından icra edilmiştir. Türkünün kaydı Thanasis Papanikalou taraından 1979 yılında yapılmıştır. Türküde “garalı” karalı ve “gomşular” komşular gibi kelimeler yerel ağız ve lehçe özelliklerinde söylenmiştir. Türkü Kürdi makamında söylenmiştir. Türk müziği sisteminde bu ses buselik perdesine (si) bir küçük mücennep bemolü alan sesin adıdır. Eserin usülü sengin semaîdir. Altı zamanlı ritmik kalıbın 3+3 dizilimi kullanılmıştır. Türkü sözleri itibarı ile daha çok göç ve göç sırasında yaşanmış olan olumsuzlukları ele almıştır. “Ne bulgur öğüttüm ne aşı / Aç susuz çöllere düşün gidelim” sözlerinden çok hızlı bir şekilde evlerinden ayrılan insanların yarım kalan hayatları ifade edilmiştir. “Evlerimiz birer birer sayıldı/ Bu senedir dirliğimiz bozuldu” sözleri ise mübadeleden önce insanların yaşadıkları hakkında bilgiler vermektedir.

[eyuphuseyin]

Türkü Niğde-Çarıklı doğumlu Maria Karalidi tarafından tarafından icra edilmiştir. Türkünün kaydı Thanasis Papanikalou taraından 1987 yılında yapılmıştır. Türkü hicaz makamında söylenmiştir. Serbest usülle söylenmiş olan türkü uzun hava olarak okunmuştur. Türkünün son heceleri puandork ile bitmiş ve icra edilirken genelde birbirlerinden farklı olarak uzamışlardır. Sözleri bakımından üsteki varsiyonun benzeridir. Farklı olarak “Mezerimiz gurbet elde gazıldı/ Gazın mezerimiz burd’ olsun” sözleri mevcuttur. Bu sözlerin yeni gelinen Yunanistan’da değişmesi muhtemel bir durumdur. Yunanistan’ı gurbet olarak tanımlamış ve mezarın burada olmasına karşın söylenmiş sözlerin mübadele sonrasında değişmesi olası bir ihtimaldir.