1856 Girit valisi Raporu

Girit genel tarih
Cevapla
Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

1856 Girit valisi Raporu

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 14 Tem 2019, 19:15

1856 tarihli Girit valisinin hazırladığı raporda gemilerin kapasitelerinden fazla yolcu bindirilmesi ki, bunlar köle idiler- 60 kişilik bir gemiye 100 cariye ve köle bindirilmiştir 56. 1856’da Girit’te köle getirilen bir gemide açlıktan ölen kölelerin olması üzerine yapılan soruşturma bu durumu açıkça ortaya koymaktadır. Gemide bulunan 13 halayıktan birinin açlıktan öldüğü iddia edilmişti. Soruşturma sonunda esirci Hamza’nın kölelerine kötü davrandığı, çok az yiyecek verdiği, ölen cariyeyi deniz tutması nedeniyle ona daha az yiyecek verdiği tespit edilmiştir. Sonunda Hamza’nın diğer kölelerine el konulmuş ve hapse atılmıştır57. Hâlbuki köle tüccarları için kölelerin sağ ve zinde olmaları önem arz etmektedir Çünkü ölüleri değil dirileri para etmektedir.1869’da Süveyş Kanalı’nın açılması ticarette bir başka boyut katmıştır. Kara yoluna göre daha kısa ve elverişli şartlarda yolculuk yapan köleler için ailelerinden ve yurdundan ayrılma ıstırabına bir de ağır yol şartları eklenmemiş demekti. Bir nebze olsun acının az olması demekti. İzmir-İstanbul, Hudeyde, Cidde, Yanbu, İskenderiye, Trablusgarp ve Bingazi en büyük köle deposu şehirler idi. Bu şehirleri arasında buharlı gemi trafiğinde yaşanan artış köle sevkiyatının arttığının bir

51 Ehud R. Toledano, Osmanlı Köle Ticareti…, s. 19-27.
52 Şubat 1857 tarihli yazıda bu konuya dikkat çekilmekte kölelerin çölü geçerken öldükleri üzerinde durulmaktadır. Zenci ticaretinin yasaklanmasında kölelerin bu yolculuk sırasındaki zahmetlerine ve bunun insanlık dışı olmasına dikkat çekilmektedir. BOA. İ. ŞD., nr. 33/1602, Evasıt-ı Caemaziyelahir 1273.
53 BOA. Cevdet İktisat, nr. 254.
54 BOA. A. MKT. MHM., nr. 2-A/80; Ömer Şen, Osmanlı’da Köle Olmak, s. 84-85.
55 Ehud R. Toledano, Osmanlı Köle Ticareti…, s. 91-96; Y. Hakan Erdem, Osmanlıda Köleliğin Sonu 1800-1909, Çev: Bahar Tırnakçı, İstanbul 2004, s. 130; Bingazi’den İskenderiye’ye götürülen 86 köleden bir kaçı yolda ölmüştür. BOA. HR.TO., nr. 223/5, 9 şevval 1272.
56 BOA. A. MKT. UM. 233/5.
57 Ömer Şen, Osmanlı’da Köle Olmak, s. 87-97.


göstergesi olarak değerlendirilmelidir. Kısaca köle ticareti 19. yüzyılın ikinci yarısında iyice artmıştı58.
Trablus, Mısır, Arabistan, Suriye Osmanlı denetiminde iken Etiyopya Osmanlı sınırları dışında kalmaktaydı. Buralardan getirilen köleler zenci köleler olup, eğer hadım değillerse umumiyetle hizmet sektöründe, özelliklede ev içi hizmetlerde kullanılmakta idiler. Kendinden önceki İslam devletlerinde olduğu gibi Osmanlı Devleti’nde de kölelerin ağır işlerde çalıştırıldıklarına dair kanıt yoktur59. Fakat 19. yüzyılda Batı Anadolu’da tarım sektöründe meydana gelen iş gücü açığı zenci kölelerden karşılanmaya çalışıldığı düşünülmektedir. Fakat ithal edilen kölelerin hepsinin tarım sektöründe istihdam edilmeleri de mümkün görünmemekle birlikte erkeklerin sayısının fazla olması tarımda çalıştırılanların olduğunu göstergesidir. Buna bağlı zenci köle ticaretinde artış olmuştur. Köleden köle çoğaltmanın olmadığı toplumlarda daimi surette köle talebinin olması zaten kaçınılmazdı60. Ancak alınan sıkı tedbirler ve getirilen kölelerin azat edilmeleri61 ve bağımsız işçi olarak istihdam edilmeye çalışılması ticaretin önce azalmasına katkıda bulunmuştur62. 1846’da İstanbul Esir Pazarı’nın kapatılmasından sonra köle ticaretinin bitmesine yönelik çıkarılan kanunlar ve düzenlemelere rağmen Osmanlı Devleti’nin sonuna az da olsa devam etmişti63.
İster savaş olsun ister başka yollarla elde ediliyor olsun bir insan yaşadığı toplumdan, mekândan koparılmışlar, çoğu bir daha dönmemek üzere uzun ve çileli bir yolculuğa çıkmak zorunda kalmışlardır. Bu yolculukta kara yolu çilenin artması demektir. Gemi yolculuğu nispeten daha az zorludur. Akdeniz ve Karadeniz köle ticaretinde kullanılan gemiler Afrika köle ticaretinde kullanılan gemiler gibi mi bilmiyoruz. Ancak 100 kişinin taşındığı gemilerin var olduğu da kaynaklardan anlaşılmaktadır. Tabii durum köle sahibinin köleye olan davranışı ile değişmektedir. Eğer kölelerin sahipleri kölelere iyi davranırsa köleler aile ve memleketlerinden ayrılmalarının acılarının üzerine bir de yaşam mücadelesi vermek zorunda kalmamaktaydılar. Sağlıklı kölenin her zaman kıymetli olduğu bir dünyada az da olsa kölelere eziyet edenlerin çıktığı durumlar yok değildir. Kısaca tarihin en eski çağlarından itibaren milyonlarca insan başka kişilere hizmet etmek, onların evlerinde, konaklarında, tarlalarında işlerini yapmak üzere evlerinden, mekânlarından, yurtlarından koparılmışlardır. Bu göçün sonucunda Amerika kıtası gibi yerlerde demografik yapının değişmesi ile sonuçlanmıştır. Osmanlı Devleti’nde ise köleler topluma karışmış ve demografik yapı değişmemiştir.


58 Y. Hakan Erdem, Osmanlıda Köleliğin Sonu..., s. 79.
59 İslam fetihlerinden sonra Afrika’da tuz, altın ve bakır madenlerinde köleler çalıştırılmaktaydı. Çalışma şartları çok da iyi değildi. Abdülhalik Bakır, “Erken İslâm Döneminde Endüstri Köleleri ve Iraklı Tarihçi Ahmed Salih El-Ali’nin Konu İle İlgili Tespitler”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXVIII / 1, İzmir 2013, s. 60- 75; Emeviler ve Abbasilerde zenci köle isyanları için bakınız: Mustafa Demirci, Siyah Öfke, Ortaçağ İslam Dünyasında Zenci Kölelerin İsyanı (869-883), Konya 2005.
60 Y. Hakan Erdem, Osmanlıda Köleliğin Sonu…, s. 87-88.
61 Tarblusgarp’tan Girit’in Hanya limanına üç esiricinin getirdiği zenci köle ve cariyeler azat esircilerden alınarak azat edilmişlerdir. Kölelerin giderler için 17.000 kuruş tahsis edilmiştir. BOA. İ.DH., nr. 434/28695; BOA. HR. TO., nr. 227/50, 1857; HR. TO., nr. 236/42.
62 Öncelikle zenci köle ticaretinin yasaklanmasına rağmen uzun süre ticaret kaçak yoldan devam etmiştir. Mesela esirci Bayram bunlardan birisidir. Trablusgarp’tan getirdiği zenci cariyeler yakalanmıştır. BOA. İ.MVL., nr. 370/16244, 23 Şaban 1273; Aynı şekilde Trablusgarp’tan getirilen zenci gulam ve cariye İşkodra’da satılmıştır. BOA. A:MKT.MVL., nr. 203/20, 27 Şevval 1271; Kala-i Sultaniyye’de bir Osmanlı gemisinde 53 köle yakalanmıştır. BOA. HR.TO., nr. 224/21, 9 Şaban 1275; 260/42, 24 Kanunusani 1282; 260/100, 2 Haziran 1883.
63 İstanbul Esir Pazarı’nın kaldırılmasında Ahmet Lütfi Efendi esircilerin nizama sokulmayacak derecede suiistimallerine dikkat çekmektedir. Ahmet Lûtfî Efendi, Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, III, İstanbul 1999, s. 1239; Bunun için Esir Pazarı’nın kapatılmasından sonra 1848- 1850 yılları arasında zenci köle ticaretinin yasaklanmasına dair tedbirler almaya çalıştı. Önce devlet gemilerinde köle taşınması ardından 1857 yılında ise zenci köle ticareti tamamen yasaklandı. BOA. HR. TO., nr. 226/32; 230/36; 260/20; 260/21; 1854 fermanı ile ise Gürcü ve Çerkes köle ticaretine yasak getirildi. BOA. İ. HR., nr. 114/5553; 1880 yılında da İngilizler ile bu meyanda bir anlaşma yapıldı. BOA. İ.MMS., nr. 109/4652; Nihayetinde 1890 Brüksel Kongresi’nde Osmanlı Devleti’nden köleliğin kaldırılması istendi. Osmanlı Devleti’nde köleliğin kaldırılması süreci için bakınız: Gül Akyılmaz, “Osmanlı Hukukunda Köleliğin Sona Ermesi İle İlgili Düzenlemeler ve Tanzimat Fermanı’nın İlanından Sonra Kölelik Müessesesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XIV/1-2, Ankara 2005, s. 213-238; Hamdi Atamer, “Zenci Ticaretinin Yasaklanması”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı:3, (1967), s. 23-29; Gülnihal Bozkurt, “Köle Ticaretinin Sona Erdirilmesi Konusunda Osmanlı Devleti’nin Taraf Olduğu İki Devletlerarası Anlaşma”, A.Ü. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Ankara 1990, s. 73–77; Aynı yazar, “Osmanlı Devleti’nde Köle Ticaretinin Önlenmesi İçin Yapılan Çalışmalar”, XI. Türk Tarih Kongresi, 5-9 Eylül 1990, IV, Ankara, s.1499-1532; Osmanlı Devleti’nde köleliğin kaldırılmasında İngiliz etkisi için bakınız: Y. Hakan Erdem, Osmanlıda Köleliğin Sonu…, s. 91-122; Ehud R. Toledano, Osmanlı Köle Ticareti…, s. 77-119.
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kimler çevrimiçi

Bu forumu görüntüleyen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 1 misafir