GİRİT'TE TARİKATLAR

[eyuphuseyin]

Girit’te Tarikatlar

Girit’e ordu ile beraber giren ve kolayca yayılan Bektaşi tarikatının yanında diğer bazı tarikatların da varlığı göze çarpar.Halveti ve Mevlevi tarikatlarının ardından Rufai,Kadiriye ve Nakşibendi tarikatlarının da etkin olduğu anlaşılmaktadır.

Bektaşi tarikatının Girit’te yayılabilmesi Gazi Hüseyin Paşa’nın gayret ve maddi fedakarlığı Horasani Ali Dede’nin himmet ve azmiyle gerçekleşmiştir.

Girit Kandiye Halveti Dergahı silsilenamesi’nden anladığımız kadarıyla,hazreti şeyh Pir Yiğitbaşı Veli Ahmet Şemseddin Mermerevi (Hicri 910,Miladi 1504)kolundan gelen Şeyh Mustafa Nakşi Baba’nın (Hicri 1170,Miladi 1756 Girit Kandiye Halveti Dergahı’nın ilk postnişini olması gerekir.

Mevlevi tarikatına gelince:
Bu konuyla ilgili yazılı bilgi ve fotoğraflar Sayın İsmail Kara’nın ‘’İslam Araştırmaları Dergisi’’nin 1997 tarihli 1.nolu sayısının 115-173.sayfalarında neşredilen ‘’Hanya mevlevihanesi Şeyh Ailesi Müştemilatı Vakfiyesi’’makalesinden iktibas edilerek ileride sayın okuyucuya sunulmuştur.

Rufai Tarikatı Libyalı (Halhutili)Giritliler arasında yaygındı.Rufai,Kadiri ve Nakşibendi tarikatları ile ilgili olarak edinebildiğimiz bilgiler Sayın Melike Kara’dan iktibas ettiklerimizle sınırlıdır.Kendisine buradan alenen teşekkür ederim:

‘’Kandiye’de etkin olan bir başka tarikat ta Kadiriye tarikatıdır.Kurucusu Abdulkadir Geylani kabul edilir.İslam tarikatları içinde en aşırı ritüellere sahip tarikatlardan biridir.Kent sınırları içinde bir çok tekkesi,dergahı bulunan tarikatın idare ile oldukça girift ilişkiler içinde bulunduğu kararlardan kararlardan anlaşılmaktadır.Ankebut Ahmet PaşaMahallesi’nde Burhan Baba Dergahı,Mustafa Arif Baba Tekkesi gibi tarikatın alt birimleri oldukça düzenli çalışmaktadır.Kendi içlerinde sıkı bir denetim uyguladıkları kararlardan çıkan başka bir sonuçtur.1921 yılına ait bir başka karar da Burhan Baba Dergahı’nda vakıf şartları gereğince sadece Kadiriye tarikatı kurallarının uygulanması gerekmektedir.Ancak bu dergahta yönetici olan Sakalaki Timur Efendi,Rufai tarikatındadır.Sonradan anlaşıldığı kadarıyla Sakalaki Timur,Dergahta Kadiriye tarikatı kurallarına uymayıp,Rufai tarikatı kurallarını uygulamak istemiştir.Bunun üzerine Kadiriye tarikatına mensup 49 kişi imza toplayarak dergaha Kadiriye tarikatından birinin alınmasını talep etmiştir.İdarenin ise bu talebe cevabı açıktır.Bu konunun kendi yetki alanları dışında olduğunu,olayın çözümü için şer’i mahkemeye başvurulması gerektiğini belirtir.

Karar örneğinden farklı sonuçlar çıkarmak da mümkündür.İncelenen tüm kayıtlarda ilk kez şer’i mahkeme ibaresi geçtiği gibi,idare ilk kez bir talebi yetki alanlarının dışında olduğu gerekçesiyle uygulamaya koymamıştır.Bunun dışında Ada’da varlığı anlaşılan ancak bu karar dışında başka bir örneği olmayan Rufai tarikatının da Kandiye’de temsilcileri bulunduğu anlaşılır.

Karar defterinden edinilen bilgilere göre,Kandiye’de faaliyet yürüten bir diğer tarikat Nakşibendilerdir.Kurucusu Muhammed El-Buhari kabul edilir.Buhara’da ortaya çıkan tarikat,Anadolu’nun İslamlaşması sırasında bu coğrafyaya kadar varmış ve Osmanlı Devleti aracılığıyla Balkanlara ve Adalara ulaşabilmiştir.Kandiye’de Balta Camii Şerifi Mahallesi’nde bulunan ve Derviş Abdullah Paşa’nın kurduğu tarikatın dini lideri,yani halifesi Mollazaki (Molodhaki) Bin Mehmed 1919’da vefat etmiş ve yerine halife olarak Efdal Bin Edhem atanmıştır.Bunun dışında cemaat idaresi ile Nakşibendi tarikatı tekkelerinden Şeyh Ezrai Tekkesi’nin merhum Hamza Bey’in ortak varisleri olduğundan önceki bölümlerde bahsedilmiştir.

Melike Kara,’’Girit Kandiye’de Müslüman Cemaati’’1913-1923,Kitap Yayınevi,İstanbul

Geleneksel Kültürüyle Türk Girit Toplum kitabından alıntıdır.