HALEPA FERMANI VE SONRASI GİRİT’TE YAPILAN DÜZENLEMELER

Girit İle ilgili Akademik Yayınlar
Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: HALEPA FERMANI VE SONRASI GİRİT’TE YAPILAN DÜZENLEMELER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 17 Mar 2021, 10:31

İhtilal Komitesi, Osmanlı askeri birliğinin bulunduğu garnizonu kuşatma altına alınmış, uzun süren kuşatma sırasında oldukça kayıp verilmiştir. Bu olaylar üzerine Osmanlı Devleti adaya askeri takviyede bulunmuştur38. Aynı zamanda Yunanistan’dan Girit’e gönüllü mühimmat nakli devam etmiş39 ve bu dönemde Avrupa’daki birçok ülkede Hıristiyanlık adına Girit ihtilali için yardım toplanmıştır40.

Halepa Fermanından Sonra Adadaki Gelişmeler

Adadaki Rumlar, Halepa Kararnamesi’ndeki statülerine tekrar kavuşmak için kendilerinin haklı olduklarını duyurabilmek ve Avrupa Devletlerinin desteklerini alabilmek için adadaki yabancı konsolosluklara şikâyetlerde bulunmuşlardır. Avrupa Devletlerinin 23 Haziran 1896 (12 Muharrem 1314) tarihinde Osmanlı Devleti’ne verdiği nota sonucu, Osmanlı Devleti Girit genel meclisinin toplanması için girişimde bulunmuştur. Konsolosların verdiği teminat üzerine Genel Meclis üyelerinin peyderpey Hanya’ya gelmeleri üzerine 12 Temmuz 1896 (1 Safer 1314) tarihinde toplanan Genel Meclis üyeleri ilk iş olarak adada yapılmasını talep ettikleri reformları Osmanlı Devleti’ne ve konsoloslara iletmişlerdir. Bu reform istekleri şunlardır;

“Büyük Devletlerin onayı ile beş yıl için bir Hıristiyan valinin tayin edilmesi ve Halepa sözleşmesinde yapılacak değişiklikler dışında adayla ilgili diğer düzenlemelerde valiye veto hakkının verilmesi, müşavirin dışında adada görev yapacak tüm memurların vali tarafından atanması ve askeri güçlerin valiye bağlı olması, Genel Meclis ve idare meclisinde iki unsurun da nüfus oranına göre temsil edilmesi ve Jandarmanın Avrupalı subaylar tarafından yeniden düzenlenmesiyle birlikte Türk askerinin adadan çekilmesi”dir41.

Avrupa Devletlerin İstanbul’daki elçileri de durum üzerine ada için yeni bir düzenleme taslağı hazırlamışlardır. Bu taslakta ise şu hususlar yer almıştır; “Vergi gelirleri önceden olduğu gibi yeniden adaya bırakılacaktır.


vaatlerle adadaki isyana katılmaya ikna edilen köylülerdir. Şenışık, Girit Siyaset ve İsyan, s.
130.
38 BOA, İ. Müm. Girit, No. 1075, 3 Kanunuevvel 1311-15 Aralık 1895.
39 BOA,Y.A. Hus.,Nr. 354/52, 26 Muharrem 1314-7 Temmuz 1896.
40 Bu maksatla Amerika’da açılan iane defterinde bazı Amerikalıların da kayıtlı olduğu, Girit eşkıyasının miktarını arttırmak için İtalyanların da katıldığı bilinmektedir. Newyork şehrinde gerçekleştirilen yardım toplama esnasındaki bir mitingde Papa Yorgo Polos ile Newyork’daki Yunan konsolosu tarafından da Girit’in Yunanistan’a ilhakı konusunda birer konuşma yapılmıştır. Newyork’da Girit için bin dolar kadar para toplandığı bilinmektedir. Aynı şekilde Fransisko kentinde de yardım toplanmıştır. BOA, Y.A.Hus., Nr. 368/84, 2 Mart 1312-14 Mart 1896; BOA, Y.A.Hus., Nr. 357/122, 15 Cemaziyelevvel 1314-22 Ekim 1896.
41 Adıyeke, age., s. 153.
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: HALEPA FERMANI VE SONRASI GİRİT’TE YAPILAN DÜZENLEMELER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 17 Mar 2021, 10:33

Anlaşmalara aykırı olarak alınan duhan resmi Giritlilere terk edilecektir. Olaylar sırasında zarar görenlere tazminat olmak üzere, adaya gelen bütün mallardan alınmakta olan gümrük resmine %3 zam yapılacaktır. Jandarmanın düzenlenmesi için aralarında Avrupalı subayların da yer aldığı bir komisyon kurulacak ve bir nizamname hazırlanacaktır. Avrupalı hâkimlerin de yer aldığı adliyenin düzenlenmesi için bir komisyon kurularak bir layihanın hazırlanması” 42 kararlaştırılmıştır.
Adadaki bu gelişmeler üzerine Osmanlı Devleti, askeri kuvvet komutanı Abdullah Paşa’yı geri çağırmıştır. Abdullah Paşa’nın İstanbul’a dönmesini fırsat bilen Rum isyancılar Müslüman halka karşı tecavüzlere ve katliamlarda bulunmuşlardır43. Osmanlı Devleti bu olaylar üzerine, büyük devletlerin teminatı ve asilerin teslim olması şartına bağlı olarak adadaki asker sayısının azaltılacağını ve Halepa kararnamesi hükümlerinin iade edilebileceğini bildirmiştir.
Bu nedenle İstanbul’daki altı büyük devletin elçisi ile Osmanlı Devleti Hariciye Nazırı Tevfik Paşa arasında Girit ile ilgili her iki tarafın görüşleri dikkate alınarak, 25 Ağustos 1896 (16 Rebiülevvel 1314)’da “Tadilat Layihası” hazırlanmıştır. Buna göre; “Girit valisi Hıristiyan olacak ve beş seneliğine atanacaktır. Valinin Genel Meclis tarafından kabul edilen maddeleri reddetme hakkı olacaktır. Adada isyan çıktığı zaman vali Osmanlı askerini kullanabilecektir. Adadaki memurların üçte biri Müslümanlardan üçte ikisi Hıristiyanlardan olacaktır. Vali ikinci derecedeki memuriyetlere doğrudan atama yapılabilecektir. 1887 fermanı gereğince adanın gümrük gelirlerinin yarısının adaya terk edilmesi hükmü yeniden geçerli olacak ve tütün ithalatı vergilerinin tamamı adaya ait olacaktır. Adadaki jandarmanın ve adliyenin düzenlenmesi için üyeleri arasında Avrupalıların da bulunduğu komisyonlar kurulacaktır” 44.
Adayla ilgili bu düzenlemeler ile Rumlar, Halepa Fermanından daha fazla imtiyazlar elde etmişlerdir. Özellikle bu imtiyazların başında orduya valinin komuta edebilmesi gelmektedir. Adadaki isyanlar sırasında Hristiyan valinin ve onun komuta edeceği ordunun olayları yatıştırmada ne kadar etkili olacağı sorusu gündeme gelmiştir. Ayrıca mecliste Rumların üçte iki oranında çoğunlukta olması da Rumların meclisten istedikleri düzenlemeleri çıkarmaları ve etkinliklerini arttırması anlamına gelmektedir.



42 BOA, Y.A.Hus.,Nr. 357/49, 2 Ağustos 1312-14 Ağustos 1896.
43 BOA, Y.A.Hus., Nr.358/16,13 Ağustos 1312-25 Ağustos 1896.
44 Bu konudaki diğer maddeler için Bkz. Ali Fuat Türkgeldi, Mesail-i Mühimme-i Siyasiyye, Yay. Haz. B. Sıtkı Baykal, II, Ankara 1949, s. Ekler 2-13.
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: HALEPA FERMANI VE SONRASI GİRİT’TE YAPILAN DÜZENLEMELER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 17 Mar 2021, 10:34


Girit’te karar verilen bu düzenlemeler uygulamaya konulduğunda yeni birçok problemi de ortaya çıkarmıştır. Müslüman halk adadaki olaylar sebebiyle kaleler içine sığınmak zorunda kalmış ve köylerine
dönememişlerdir. Ayrıca Müslüman yurtların yakılıp yıkılmasından dolayı buraların tamiri için yüz bin lira para ile kereste gerekmiştir. Bu para için gümrük hasılatı karşılık gösterilerek Duyun-i umumiye idaresine ve bankalara başvurulduğu halde para bulunamamıştır. Fransa Hariciye Nazırı M. Hanatoux’ın girişimiyle Fransa Felemenk Bankasından yüz bin lira alınarak bu sorun çözülmüştür45.
Düzenleme ile ilgili diğer bir problem ise Girit’te asayişi sağlayacak Jandarma kuvvetlerinin oluşturulması ve ıslahı olmuştur. Bu konuyu çözüme kavuşturmak için Devlet-i Ȃliye ve büyük devletlerin katılımıyla bir komisyon 3 Ocak 1897 (29 Receb 1314)’de toplanmıştır46. Büyük devletlerin temsilcileri jandarmaya ecnebiden de kimselerin alınmasını istemişlerdir. Osmanlı Devleti ise bunu kabul etmeyerek jandarma heyetinin Osmanlı tebaası olan Rum, Bulgar ve Sırp unsurlarının olmasını istemiş, gerek Halepa Mukavelenamesinde gerekse yeni düzenlemede jandarmaya ecnebi tebaadan kimse alınacağına dair bir madde bulunmadığını bildirmiştir. Büyük devletlerin temsilcileri de jandarma heyetine ecnebi kimse alınmadığı takdirde murahhaslarını47 geri çekeceklerini veyahut kendileri doğrudan doğruya jandarma heyetini oluşturacaklarını
bildirmişlerdir. Bunun üzerine Osmanlı Devleti 16 Ocak 1897 (2 Şaban 1314)’de yalnız Yunan tebaasından olanları ret ile Jandarma komutanının ve bazı zabitanının da ecnebiden olmasına izin vermiştir48. Böylece bu sorun da çözülmüştür.
Girit için ihtilafa sebep olan konulardan bir diğeri de Adliye komisyonunun teşkili idi. Rumlar Hıristiyan hâkimlerin Halepa Fermanına göre tayin olunmaları gerektiğini, bunun dışındakilerin kabul edemeyeceklerini bildirerek durumu protesto etmişlerdir. Bu konunun tartışılması ve Hıristiyan mebusların talebi sonucu mahkemelerden temyiz derecesinin kaldırılarak İstinaf Mahkemesi Reisi ile diğer personelinin Hristiyan olması kabul edilmiş ise de Osmanlı Devleti temyizin kaldırılmasının adliyede cezirenin hukuksal açıdan merkezle ilişkisini tamamen keseceğinden dolayı bundan vaz geçilmesini istemiştir. Sonuç olarak temyiz hakkının çok önemli davalarda geçerli olabileceği ve


45 BOA, Y.A. Res., Nr. 84/77, 28 Şaban 1314-1 Şubat 1897; Türkgeldi, age., s. 67.
46 Türkgeldi, Mesail-i Mühimme-i Siyasiyye, s. 68.
47 Murahhas: Devlet veya herhangi bir teşekkül namına, salahiyetli olarak bir yere bir vazife
ile gönderilen kimsedir.
48 BOA, İ. Müm. Girit, Nr. 1168, 21 Kanunuevvel 1312-2 Ocak 1897.
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: HALEPA FERMANI VE SONRASI GİRİT’TE YAPILAN DÜZENLEMELER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 17 Mar 2021, 10:36

mahkeme istinaf reisi ile diğer memurlarının ilk beş sene için Rumlardan olabileceği esası kabul edilmiştir49.
Sorunlar çözülmesine rağmen Rumlar, 1896 yılında Yunanistan ile birleşmek maksadıyla tekrar ayaklanmışlardır. Bu isyan sırasında pek çok Müslüman öldürülmüş ve pek çoğu da yaralanmış ve adadan Müslüman halkın göç etmesine neden olmuştur. Bu dönem de büyük devletlerin, bilhassa İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya’nın adanın Yunanistan’a ilhakını sağlamak için ellerinden gelen bütün gayreti göstermişlerdir. Bunun için adanın valiliğine Yunan Prensi Georgeos’un tayin edilmesini sağlamışlardır. Adaya Hıristiyan bir valinin, hem de Yunanistan Prensi’nin tayin edilmesi adadaki Rumların ne kadar taviz elde ettiklerinin bir göstergesi olmuştur50.
1896 isyanı, bugün halk arasında 97 savaşları olarak bilinen 1897 Türk- Yunan savaşının çıkmasına neden olmuştur. Bu savaş Girit’ten uzak bir yerde yapılmasına rağmen asıl nedeni Girit meselesidir. Savaş sonunda Türk orduları, Yunan ordularını bozguna uğratmış, Türklerin Atina’ya girmeleri an meselesi iken Yunanistan’ın her zaman hamisi olan ve Girit isyanlarında da her türlü desteklerini gösteren Avrupa devletleri imdadına yetişmişlerdir. Savaş sonunda yapılan anlaşmalar da ise galip gelen Osmanlı Devleti’nin mağlup olan tarafta olduğu görülmüştür.

Sonuç

Girit’te belirli aralıklarla görülen bu isyan olayları değerlendirildiğinde asıl amacın Müslüman halkı adadan kaçırmak ve adayı Yunanistan’a ilhak etmek olduğu açıkça görülmektedir. Osmanlı Devleti, bu isyan olayların gerçek nedenini araştırmadan sadece Avrupa devletlerinin müdahalelerine ve baskılarına engel olabilmek için adadaki Rum halkına belirli imtiyazlar verme yoluna gitmiştir. 1878 yılındaki Halepa Fermanı ile verilen imtiyazlar bu imtiyazların en başında gelmiştir. Adadaki Rumlara belki de ilk ciddi imtiyazların verildiği bu dönem olmuştur. Rumlar, elde ettikleri bu imtiyazlarla gayri resmi olarak muhtariyet idaresine kavuşmuşlardır.
Avrupa devletlerinin ve Yunanistan’ın desteğini alan Giritli Rumlar, her isyan sonrası belirli imtiyazlar elde edeceklerini ve bu imtiyazlar sonucu Yunanistan ile birleşmelerinin biraz daha kolay olacağını bilerek hareket etmişlerdir. Her seferinde de daha fazla imtiyaz elde ederek amaçlarına doğru emin adımlarla yürümüşlerdir. Adada yaşayan Hıristiyan halk, güçlenerek statülerini arttırmış, Müslüman halk ise her seferinde unutulmuştur. Müslüman halkın statülerini korumak için her hangi bir gayret



49 Türkgeldi, age., s. 71.
50 Şenışık, Girit Siyaset ve İsyan, s. 240-245.
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: HALEPA FERMANI VE SONRASI GİRİT’TE YAPILAN DÜZENLEMELER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 17 Mar 2021, 10:37

de gösterilmemiş ve Müslüman halk yavaş yavaş ikinci planda kalmıştır51. Osmanlı Devleti’nin ada konusunda tutarlı bir politika izleyememesi, buraya dirayetli yöneticileri gönderememesi, gönderdiklerini de çok kısa zaman içinde geri çağırması nedeniyle Girit adım adım Yunanistan‘a katılma aşamasına gelmiştir. Fethedilirken yirmi beş yıl mücadele edilen Girit Adası, 1913 Londra Anlaşması ile elden çıkmıştır.

KAYNAKÇA
Arşiv Belgeleri

BOA, İ. Girit, Nr..1028, 12 Temmuz 1310- 24 Temmuz 1894.
BOA, MD. Nr. 263, s. 262-265, 1 Cemaziyelevel 1307-24 Aralık 1889. BOA, MD. Nr. 263, s. 242-243, 1 Cemaziyelevel 1307-24 Aralık 1889. BOA, MD., Nr. 263, s. 244, 1 Cemaziyelevel 1307-24 Aralık 1889. BOA, İ. Müm. Girit, Nr. 775, 15 Zikade 1307- 3 Temmuz 1890.
BOA, İ. Müm. Girit, Nr. 1075, 3 Kanunuevvel 1311-15 Aralık 1895. BOA, İ. Müm. Girit, Nr. 1168, 21 Kanunuevvel 1312-2 Ocak 1897. BOA, İ. Müm. Girit, Nr. 878, 21 Zilkade 1307-9 Temmuz 1890. BOA, İ. Müm. Girit, Nr. 1025, 19 Temmuz 1310-31 Temmuz 1894. BOA, M.V. Nr. 6/41, 28 Safer 1303-6 Aralık 1885.
BOA, Y. Mtv. Nr. 53/86, 20 Muharrem 1309-26 Ağustos 1891. BOA, Y.A. Hus.Nr., 189/20, 27 Şubat 1301-11 Mart 1886.
BOA, Y.A. Hus.Nr., 202/83-2, 7 Temmuz 1303-19 Temmuz 1887. BOA, Y.A. Hus.Nr., 299/106, 9 Zilhicce 1311-13 Haziran 1894. BOA, Y.A. Hus.Nr., 304/92, 29 Muharrem 1312-2 Ağustos 1894. BOA, Y.A. Hus.Nr., 308/133, 24 Ağustos 1310-5 Eylül 1894. BOA, Y.A. Res.Nr., 84/77, 28 Şaban 1314-1 Şubat 1897.
BOA, Y.A.Hus.Nr., 357/122, 14 Cemaziyelevel 1314-21 Ekim 1896. BOA, Y.A.Hus.,Nr. 358/16, 13 Ağustos 1312-25 Ağustos 1896. BOA, Y.A.Hus.Nr., 368/84, 9 Şevval 1314-13 Mart 1897.
BOA, Y.A.Hus.,Nr.357/49, 2 Ağustos 1312-14 Ağustos 1896. BOA,Y.A. Hus.Nr., 354/52, 26 Muharrem 1314-7 Temmuz 1896. BOA,Y.A. Hus., Nr.236/81, 21 Zilkade 1307-9 Temmuz 1890






51 Uzunçarşılı, agm., s. 262-264.
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: HALEPA FERMANI VE SONRASI GİRİT’TE YAPILAN DÜZENLEMELER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 17 Mar 2021, 10:38

Kitap ve Makaleler
Adıyeke, Ayşe Nükhet, Osmanlı İmparatorluğu ve Girit Bunalımı (1896-1908),
Ankara 2000.
Armaoğlu, Fahir, Siyasi Tarih (1789-1860), Ankara 1975. Emre, A. Cevat, İki Neslin Tarihi, İstanbul 1960.
Erim, Nihat, Devletler Arası Hukuk ve Siyasi Tarih Metodu, I, Ankara 1953.
Girit Hailesi, II, İstanbul 1313.
Gürel, Şükrü S., Tarihsel boyut içinde Türk Yunan İlişkileri, Ankara 1993. Gürün, Kamuran, Ermeni Dosyası, Ankara 1985.
Hülagu, Metin, “1897 Türk-Yunan Harbine Kadar Osmanlı İdaresinde Girit”,
CIEPO XIV Uluslararası Türk İncelemeleri Kongresi, 18–22 Eylül 2000. Karaca, Ali, Anadolu Islahatı ve A. Şakir Paşa, İstanbul 1993.
Karal, E. Ziya, Osmanlı Tarihi, VIII, Ankara 1998.
Koçu, Reşat Ekrem, Osmanlı Müdahaleleri ve Kapitülasyonlar, İstanbul 1934.
Mahmud Celaleddin Paşa, Mirʻât-ı Hakîkat, Yay. Haz. İsmet Miroğlu, İstanbul
1983, I.
Selahi, Mehmet, Girit Meselesi 1866-1889, (Haz. Münir Aktepe) İstanbul 1976. Şimşir, Bilal N., Ege Sorunu, Ankara 1989.
Şenışık, Pınar, Girit Siyaset ve İsyan, İstanbul 2014.
Tukin, Cemal, “Girit”, DİA., XIV., İstanbul 1996.
Türkgeldi, Ali Fuat, Mesail-i Mühimme-i Siyasiyye, (Haz. B. Sıtkı Baykal) II,
Ankara 1949.
Uçarol, Rifat, Siyasi Tarih, İstanbul 1955.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı, “Namık Kemal’in Abdulhamit’e Takdim Ettiği Arizalarla
Ebuziya Tevfik Bey’e Yolladığı Mektuplar”, Belleten, XI, S. 42.. Yorga, Osmanlı Tarihi, (Terc. B Sıtkı Baykal), V, Ankara 1948.

















Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi,
Cilt: 8 Sayı: 16, Temmuz 2018, s. 74-89
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Cevapla

Kimler çevrimiçi

Bu forumu görüntüleyen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 6 misafir