Mübadele Gemileri

[eyuphuseyin]

Mübadele Gemileri
Mübadele’de Hangi Gemilerle Ne Kadar İnsan Taşınmıştır.?
1924 yılı haziran ayında da Selanik, Kavala, Kandiye ve Preveze iskelelerinden 35.552 insan, 1327 büyükbaş, 4.317 küçükbaş olmak üzere 5.644 hayvan getirildi
Geliş Tarihi Getiren Gemi Gelen Göçmen Sayısı
28.12.1923 - 1.583 mübadil, 519 mübadele dışı
9 Ocak 1924 Gülcemal 667
12 Ocak 1924 Reşit Paşa 758
18 Ocak 1924 Gülcemal, Sakarya 193
30 Ocak 1924 Millet 123
7 Şubat 1924 Giresun 1.262
10 Şubat 1924 Gülcemal 181
22.2.1924 Giresun 6
Toplam 5.363
O günkü olanaklara göre vekalete gelen bilgiler, kimi zaman tek bir telgrafla topluca, kimi zaman da bir göçmen kafilesiyle ilgili bilgiler ayrı ayrı telgraflarla parçalar halinde ulaşıyordu. Kimi göçmen grubuyla ilgili bilgiler hemen ulaşırken, bazıları için üç dört gün sonra bilgi veriliyor; kimi zaman bu tek bir telgrafta topluca yapılıyordu. Örneğin 9 Aralık 1924 tarihli bir telgrafta o zaman 6.207 kişinin deniz yoluyla, 66 kişinin de kara yoluyla geldiği notu vardı. Ancak bunların hangi süre içinde, nerelerden geldiklerine ve geldikleri gemilerle ilgili bilgi bulunmuyor. Bu göçmenlerden ayrı olarak yanlarında belgeleri olan 20 kişinin mübadele yoluyla, 11 kişinin de mübadele dışı geldiği bilgisi vardı. Aynı listede yer alan bu bilgilerden ayrı olarak daha net biçimde şu bilgiler de yer almaktaydı[1]:
Geliş Tarihi Getiren Gemi Kişi Sayısı
29 Aralık 1923 Ümit 1.978
4.1.1924 Giresun 2.343
8.1.1924 Timsah 360
Turan 897
16.1.1924 Giresun 1.092
Giresun 1.113
Bu bilgilerin bakanlığa geliş tarihi 10 Ocak 1924’tü.
Bir başka bilgi notuna göre de 578 kişi kara yoluyla Drama’dan Kırklareli’ne (Kırkkilise) gelmişti. Bu bilginin bakanlığa ulaşma tarihi 26.1.1924’tü. 12 Şubat tarihli başka bir telgrafa göre ayrıca 65 kişi Edirne’ye, 155 kişi Havsa’ya gelmişti. 27 Şubat tarihli başka bir telgrafa göre de ayrıca karayoluyla 10–15 Şubat 1924 tarihleri arasında 2.808 kişi Drama’dan gelmişti.
Böylece gelenlerin toplamı 18.927 olarak gösteriliyordu.
Bir belgede de Balıkesir’e (Karesi) gelen göçmen, getiren gemiler ve geliş tarihleriyle ilgili şu bilgiler yer alıyordu[2].
Getiren Gemi Tarih Göçmen Sayısı
Giresun, Bahrı Cedit 3.088 18.12.1923 tarihli telden
Trabzon 19.1.1924 1.245
Rize 19.1.1924 707 13.2.40 tarihli telden
Toplam 5.040
Yine aynı belgelerden anlaşıldığına göre, 1649 kişi 7 Mart 1924 günü Akdeniz’le Bandırma’ya gelmişti. Aynı yere Şubat ayı içinde de 606 kişi yine aynı gemiyle getirilmişti.
İzmir’e göçmen getiren mübadele gemileri ve göçmenlerle ilgili şu bilgiler verilmekteydi[3]:
Getiren Gemi Geliş Tarihi Getirdiği Göçmen Sayısı
29 Ocak 1923 tarihine kadar 1.250 29.12.39 tarihli telden
Nilüfer 5 Ocak 1924 269
Maryano 5 Ocak 1924 426
Yeni Türkiye 11 Ocak 1924 1070 25.1.1924 tarihli tel
Bahrı Cedit 11 Ocak 1924 163 25.1.1924 tarihli tel
Prenista 11 Ocak 1924 409 25.1.1924 tarihli tel
Ümit 12 Şubat 1924 1.176 26.2.1924 tarihli tel
Aslan 15 Şubat 1924 904 26.2.1924 tarihli tel
Akdeniz 31 Mart 1924 2.258
İstanbul’a gelen göçmenler için de şu kayıt tutulmuştu[4]:
Getiren Gemi Geliş Tarihi Göçmen Sayısı
55 ve 59 kişilik iki ayrı grup 14.12.1923 tarihli telden
Ümit 1.522 26.12.1923 tarihli telden
Sakarya 3.190 9.1.1924 tarihli telden
Altay 3.029 9.1.1924 tarihli telden
General Andon 98 9.1.1924 tarihli telden
848 Gemi ve geliş tarihleri yok
Kartal 800 30.1.1924 tarihli telden
Türkiye 4 Şubat 1924 897 Darıca
Bunlardan ayrı olarak 23/34 Şubat tarihli telgraftan anlaşıldığına göre; 27 kişi daha şimendiferle Drama’dan gelmişti[5]. 1 Mart 1924 tarihli telgraftan anlaşıldığına göre de; 39 kişi yine sonradan şimendiferle gelmişti[6]. İzmit”e ise 10.1.1924 tarihli telgrafa göre 1.719 kişi Altay vapuruyla gelmişti. Aynı kente, Kartal gemisi de 800 kişi getirmişti. Bu da 20.1.1924 tarihli telgraftan anlaşılıyordu[7]. Aynı günlerde, Bahrı Cedit gemisi İzmir’e göçmen getirmiş; bunların 1017’si Söke’ye özel bir trenle götürülmüşlerdi[8]. Yine 4 Şubat günü İzmir’den Bayındır’a trenle 607 nüfus gönderildi ve Bayındır istasyonunda halk tarafından coşkuyla karşılandı[9]. Mersin ve Adana yöresine ise 10 Şubat 1924 tarihine kadar 3.032 kişi geldi[10]. Bu büyük göçmen grubundan bir on gün kadar önce 20 Ocak günü 19 kişi Millet’le bölgeye taşınıp yerleştirildi[11]. Bunun yanı sıra 3.305 kişi de 15 Şubatta Sakarya’yla Mersine getirildi[12]. Mersin’e 330 Boşnak kökenli göçmen de getirilmişti[13]. Doğu vilayetlerinden Rus işgali sırasında kopup gelen, ancak o tarihe kadar yerleştirilmemiş olan 12 kişi de bölgeye getirildi[14]. 26 Şubatta gelen telgraftan anlaşıldığına göre de, 32 kişi 23 Şubatta Reşit Paşa ile indirildi.[15].
Bu listeden şu anlaşılıyor:
Gelen göçmenlerle ilgili bakanlık tarafından tutulan kayıtlar pek düzenli değildir. Çoğu zaman bakanlığa, göçmenleri getiren gemilerin indirme iskelelerine varış tarihleri net olarak iletilmemiş, kimi zaman, gelen birkaç gemi tarih verilmeksizin, bir liste halinde ortak bir telgrafla bakanlığa bildirilmiştir. Çoğu yerde bu tür bilgilerin biri ya da bir kaçı eksiktir Bu o günkü koşullarda, Yunanistan gibi uzak bir mekânla olan iletişim zorluğundan kaynaklansa bile, göçmen akınının yoğunluğu karşısındaki karmaşadan kaynaklanmıştır. Bunun yanı sıra, söz konusu belgelerden görüldüğüne göre, bakanlık her ne kadar göçmenleri bütünüyle Türk gemileriyle taşıma konusunda kararlı durmaya çalışsa da, koşulların zorlamasıyla, yabancı kumpanyalara ait oldukça çok sayıda gemi, küçük parçalar halinde de olsa Türkiye’ye göçmen taşımışlardır. Şimendiferlerle ve az da olsa kara yoluyla gelen göçmenler, büyük ölçüde kendi olanaklarıyla gelmişlerdir[16].

Kaynakça
Kemal Arı, Türk Ticaret-i Bahriyesi ve Mübadele Gemileri, Deniz Ticaret Odası İzmir Şubesi Yayınları, İzmir, 2008.
Kemal Arı, Büyük Mübadele, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2003.