Giritli Mübadillerin İki Dillilik Hadisesinin Türk Romanı Üzerindeki Sosyokültürel Etkileri Ayhan AYPAK

[eyuphuseyin]

Giritlilerin Girit’te Türkçe bilmedikleri ya da çok az ve aksanlı bir Türkçe konuştukları romanlardan alınan kesitlerde belirtilmiş olup Yunanca, Rumca, Girit Rumcası, Giritlice, ve yaygın olarak Giritçe adı verilen Çağdaş Yunanca (Elenika)’dan farklı Yunanca bir şive ya da ağız da denilebilecek bir dili konuştukları saptanmıştır. Romanlarda Giritçe konuşmaları tarihsel süreçte farklı topluluklardan gelmelerine ya da Girit’in fethinden sonra adaya yerleştirilen Türklerin Yunanlarla yaptıkları evlilikler sonucu zamanla dillerini unutmasına bağlanmış olup bu konuda net bir çıkarım yapılmamıştır.

Farklı romanlardan alınan bölümlerde ortak olarak Giritliler, Girit’te yaşarken Giritçeyi ana dilleri yerine koydukları için ya da hep ana dilleri olduğundan taşıdıkları Türk ve Müslüman kimlikleriyle bu dili bağdaştıramadıklarından zaman zaman bunun nedenini araştırmışlar zaman zaman ise Türkçe bilmemeyi ayıp ya da utanç kaynağı olarak saymışlardır. Bazı romanlarda Giritliler Türkçeyi adeta yeni bir dil öğrenircesine öğrenmeye çaba göstermişlerse de Anadolu’ya geldiklerinde bir çırpıda Türkçe öğrenemeyeceklerinden Giritçe konuşmaya devam etmişler ve bu kez de yerli halk ya da başka yerlerden göç sonucu Anadolu’ya yerleşen toplumlar tarafından Gâvur, Yarım Gâvur, Yunan Tohumu, Yunan Kırması gibi ithamlarla karşılaşarak ötekileştirilmişler, bunun doğurduğu bir sonuç olarak da içe dönük, kapalı bir kültür yaşayıp kahvehanelerini ayırmışlar, evlilikleri kendi içlerinden yapmışlar ve çoğu zaman kendi aralarında komşuluk ilişkileri kurmuşlardır.

Çalışma Giritli Mübadilleri anlatan romanlar üzerinden yapılsa da Giritli Mübadiller ve alt soylarıyla yapılan mülakatlar ve sonucunda yapılan canlı tanıklıklarda herhangi dil ya da iki dillilik sorunsalına rastlanıp rastlanmadığını ortaya koymak adına Tekirdağ Uluslararası Mübadele Sempozyumu’nda Giritli Mübadillerden Gerçek Bir Kesit69 başlığıyla sunulan ve daha sonra Tekirdağ Uluslararası Mübadele Sempozyumu bildiri kitabında yayımlanan bildiriye başvurulmuş ve bildiride Yeni Bir Vatan Yeni Bir Dil başlığında, Giritli Mübadillerin alt soylarıyla yapılan bazı mülakatlar sonucunda Anadolu’ya geldikten sonra Türkçe bilmemelerinden ötekileştirdiklerinin, kendilerinin Türkiye’de doğup Girit’i hiç görmemelerine rağmen ailelerinden Giritçe öğrendiklerinin ve pek çoğunun Türkçeyi ilkokulda öğrendiklerinin, halen Giritçelerinin yani Yunancalarının işler olduğu bilgisine ulaşılmış olup romanlarda dil konusu ile ilgili geçen hadiselerle örtüştürülmüştür.


Bu çalışmayla Türk edebiyatında mübadele konu romanlardan özellikle Giritli Mübadilleri konu alan romanlar incelenmiş Giritli Mübadillerin Girit’te ve mübadeleden sonra Anadolu’da Türkçe yerine Yunancanın bir ağzı sayılabilecek Giritçe konuşmaları ve bu durumun sosyokültürel etkileri araştırılmış, örneklerle ortaya koyulmuştur. Mübadele konulu romanlar incelendiğinde dil hadisesinin yanı sıra Giritli Mübadillerle ilgili daha birçok tema ve kavram gerekli araştırmalarla ortaya koyulabileceği gibi genel olarak mübadelenin sonuçlarının yol açtığı sosyokültürel etkiler incelenebilecektir.


69 Aypak, A. “Giritli Mübadillerden Gerçek Bir Kesit”: Uluslararası Mübadele Sempozyumu Kitabı: Tekirdağ: Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi, 2017, s. 667-686

[eyuphuseyin]

Kaynakça

Adıgüzel, H. 2014: Elveda Girit: İstanbul

Ahmet Midhat Efendi: Taaffüf: Cinlihan-Taaffüf-Gönüllü: Yayına Hazırlayan: Necati Birinci, Ali Şükrü Çoruk, Erol Ülgen: Ankara: 2000
Altınsay, S. 2011: Kritimu ya da Giritim Benim: İstanbul Arı, K. 2014: Büyük Mübadele: İstanbul
Aypak, A. “Giritli Mübadillerden Gerçek Bir Kesit”: Uluslararası Mübadele Sempozyumu

Bildiri Kitabı

Bozdağlıoğlu, Yücel “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Sonuçları”, TSA / YIL: 18 ÖZEL SAYI S: 3, Ocak/January 2014, 9-32 - http://dergipark.gov.tr/download/article-file/200497 erişim: 9 Kasım 2018.
Bozoklar Ardalı F. 2014: Düşlerde Kalan Girit ya da Eleni: Anakara Bozoklar Ardalı F. 2014: Sinesaf ya da Düşlerde Kalan Mübadele: Anakara Çiçekoğlu, F. 2013: Suyun Öte Yanı, İstanbul
Ergir, E, 2000: Giritli Mustafa: İzmir

Göfer, G. 2015: Girit Toprağından Tarsus’a ya da Çilek Kokulu Üzüm: İstanbul Yorulmaz, A. 2006: Kuşaklar ya da Ayvalık Yaşantısı, İstanbul
Yorulmaz, A. 2006: Savaşın Çocukları ya da Girit’ten Sonra Ayvalık, İstanbul Yorulmaz, A. 2007: Girit’ten Cunda’ya ya da Aşkın Anatomisi, İstanbul Yorulmaz, A. 2010: Ulya: İstanbul