Sorunlu Ada Atina Hanya ilişkileri Gürhan YELLİCE

[eyuphuseyin]

Sonuç

Sonuç olarak Atina ve Hanya arasındaki soğuk savaş Giritli milletvekillerinin Yunan parlamentosuna dahil olmasıyla son buldu. Her ne kadar her iki taraf arasında Enosis konusunda ciddi bir görüş ayrılığı varmış gibi görünse de aslında tüm mesele “zamanlamaya” ilişkindi. Venizelos mevcut koşullarda Giritli milletvekillerinin Atina’daki meclise kabul edilmeleri halinde Osmanlı Devleti ile “erken bir savaş” yaşanacağını düşünüyor ve henüz Yunanistan’ın böylesi bir savaşa kesinlikle hazır

105 “The Future of Crete: Statement by the Greek Premier”, The Times, 14 October 1912.
106 “Statement by a Greek Diplomatist”, The Times, 15 October 1912, s.
107 Yusuf Hikmet Bayur, Türk İnkılâbı Tarihi, C. II Kısım II, TTK Basımevi, Ankara 1991,
s. 216-224.

olmadığına inanıyordu. Üstelik Venizelos’un birlikte hareket etme kararlılığı gösterdiği İngiltere Girit konusunda silahlı bir çözüme kesin olarak karşı duruyordu. Bu nedenle milletvekillerini doğru zamanı bekleme ve mevcut koşullarda “sessiz” kalmaları konusunda ikna etmeye çalışıyordu. Henüz Balkan ittifakının tam olarak oluşturulamadığı bir noktada Osmanlı Devleti ile teke tek bir savaş, 1897 yenilgisinin yaratmış olduğu travma göz önünde bulundurulduğunda hiçbir şekilde kabul edilemezdi. Uygun koşullar yaratılmadan girilecek yeni bir savaş Megali İdea hayalini tümüyle sonlandırabilirdi. Ayrıca başta İngiltere olmak üzere Büyük Devletler, bölgede statükonun devam etmesinden yana bir siyaset benimsiyor, Girit’teki isyancıların eylemlerini bölgedeki barışı tehdit eden bir unsur olarak görüyor ve gerekmesi halinde Girit’in işgal edileceği tehdidinde bulunuyordu.
Ancak Venizelos’un doğru zamanın beklenilmesi gerektiği önerisi Girit’te isyancılar nezdinde kabul görmemişti. Girit’teki isyancıların en önemli avantajı Girit’te 1908 yılı itibariyle ortaya çıkmış olan yapıydı. Adanın egemenliği Enosis’e kesin olarak karşı duran Osmanlı Devleti’ne aitti, Büyük Devletler Osmanlı Devleti’ne bunun gerçekleşmeyeceği konusunda garanti verirken adada düzenin koruyuculuğunu üstleniyor, bu iki blok karşısında Yunanistan tam tersini istiyor olsa da Enosis’e karşı gelmek durumunda kalıyordu. İsyancılar ve hatta Yunanistan’daki Anti-Venizelist cephe, Venizelos’u “Girit davasına” ihanet etmek ve yeterince “devrimci” olmamakla itham etmişlerdi. İtalya’nın Ege’deki varlığından endişe eden isyancılar, 1911 yılı sonundan itibaren Atina’ya gitmek ve Enosis’i ilan etmek için her yolu denemeye başlamıştı. Büyük Devletlere memorandum göndermişler, Girit’te silahlı gösteri yapma tehdidinde bulunmuşlar, Atina’ya gitme teşebbüsleri İngiliz ve Fransız gemileri tarafından engellendiğinde ve milletvekillerini tutuklandığında gizli yollar üzerinden Atina’ya gitmeyi dahi denemişlerdi. Tüm bu girişimleriyle Girit’te isyancılar gerek Yunan kamuoyunda gerekse uluslararası kamuoyunda büyük bir sempati toplamayı, Büyük Devletler nezdinde ise adadaki mevcut statünün artık değiştirilmesi gerektiği ve böylece “sorunlu ada” meselesinin tümüyle ortadan kaldırılması gerektiği yolunda bir izlenim yaratmayı başarmışlardı. Bu süreçte Venizelos, Giritli milletvekillerinin meclise dahil olma girişimlerini gereken her türlü önlemi alarak engellemeyi başarmıştı. Bunun için parlamentonun çalışmalarına ara vermeyi dahi göze almıştı. Venizelos, bu süreçte Girit konusunda izlemiş olduğu siyaset nedeniyle “vatan haini” seviyesine varacak ağır sözlerle itham edilmişti. Ancak tüm bunlara rağmen izlemiş olduğu siyaset başarılı bir şekilde noktalanmış, Atina- Hanya arasındaki ilişkilerdeki soğuk savaşı kazanan Venizelos olmuştu. Venizelos Girit’teki isyancıların tüm baskılarına direnmiş, mevcut koşulların kendisine sağlamış olduğu avantajı da kullanarak adanın Büyük Devletler tarafından işgalini önlemiş, Babıali’nin savaş tehditlerini bertaraf etmesini bilmiş ve en sonunda kendi istediği koşullarda milletvekillerinin Yunan parlamentosuna dahil olmasını sağlamıştı.


Kaynakça,

Arşivler

AYE: Archeio İpourgiou Ekseterikon BOA: Başbakanlık Osmanlı Arşivi
BD: British Documents on the origin of the First World War

DBPO: Document of British Policy Overseas

TNA: FO 371: The National Archives, Foreign Office Papers MB: AEB: Mousio Benaki, Archeio Venizelou

Anılar ve Kitaplar

Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, C. II Kısım II, TTK Basımevi, Ankara
1991.

Papacosma S. Victor, The Military in Greek Politics: The 1909 Coup d’Etat, The
Kent State University Press, Kent, 1977.

Pangalos, Theodoros, Ta Apaminimonevmata mou 1897-1947, Ekdoseis Kentros,
Athina, 1959.

Konstantinou Svoloupoulou, I Elliniki Eksoteriki Politiki 1900-1945, Ekdoseis
Bibliopolion tis Estias, Tetarti Ekdosi, Athina, 1993.

John S. Koliopoulos and Thanos M. Veremis, Greece The Modern Sequel, from
1831 to the Present, New York University Press, New York, 2002.

George B. Leon, Greece and the Great Powers, 1914-1917, Thessaloniki: Institute
for Balkan Studies, 1974,

Pierre Renouvin, Birinci Dünya Savaşı ve Türkiye, 1914-1918, Çev. Örgen
Uğurlu, Örgün Kitabevi, İstanbul, 2004.

Şenışık, Pınar, The Transformation of Ottoman Crete: Revolts, Politics and
Identity in the late Nineteenth Century, IB Tauris, London, 2011.

Melas, Spiros, I Epanastasi tou 1909: O Stratiotikos Sindesmos, to Kinima sto
Goudi, Kalesma ston Venizelo, Ekdoseis Biris, Athina, 1972.

Nikos Svoronos, Çağdaş Hellen Tarihini Bakış, Çev. Panayot Abacı, Belge
Yayınları, İstanbul 1988.

Zisis Fotakis, Greek Naval Strategy and Policy, 1910-1919, Routledge, 2005,
s.28-32.




Hale Şıvgın, Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk-İtalyan İlişkileri, Atatürk
Araştırma Merkezi, Ankara, 2006.

Y. Doğan Çetinkaya, Osmanlı'yı Müslümanlaştırmak Kitle Siyaseti, Toplumsal Sınıflar, Boykotlar ve Milli İktisat (1909-1914), İletişim Yay., İstanbul, 2015,

Makaleler

Theodore P. Ion, “The Cretan Question”, The American Journal of International
Law, Vol. 4, No. 2 (Apr., 1910), pp. 276-284;

Elektra Kostopoulou “The Island that Wasn’t: Autonomous Crete (1898–1912) and Experiments of Federalization” Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 2016, Vol . 18, No. 6.

Süreli Yayınlar

The Times The Scotsman Economist Guardian Rizospastis Embros
Esteia Kiriks Skrip Lefki Ori Tanin

Tezler

Solon Victor, Papacosma, The Greek Military Revolt of 1909, Yayınlanmamış
Doktora Tezi, Indiana University, 1971.

Richard Cooper Hall, The Crisis in Bulgarian Foreign Policy, 1911-1913,
Unpublished PhD thesis, The Ohio State University, 1986, s.17-34.

Philip John Carabott, The Dodecanese Question 1912-1924, Yayınlanmamış
Doktora Tezi, University of London, 1991, London, s.51.